Nhà thờ Ðức Bà Trastevere

Tiểu Vương Cung Thánh Ðường Ðức Bà Trastevere tọa lạc ở quận cùng tên của Rome thuộc nhóm những nhà thờ cổ nhất tại thủ đô Ý.

Có niên đại từ thập niên 340, nhà thờ Đức Bà Trastevere là ngôi thánh đường đầu tiên ở Rome được xây dựng để vinh danh Đức Mẹ Đồng Trinh Maria, dù một số người vẫn cho rằng Vương Cung Thánh Đường Đức Bà Cả mới là nơi đầu tiên.

Khởi đầu là nhà thờ tại gia

Năm 220, Đức Giáo Hoàng Callixtus I (217- 222) là người lập nhà thờ tại gia tên titulus Callixti ở nơi gọi là Taberna meritoria, địa điểm trú ngụ dành cho những người lính đã cởi giáp về hưu. Theo tài liệu về giáo hoàng, Hoàng đế La Mã Alexander Severus (222-235) quyết định cho các Kitô hữu sử dụng nơi này trong quá trình dàn xếp tranh chấp giữa người theo đạo Kitô và nhóm người kinh doanh quán rượu. “Tôi cho rằng nơi đây nên thuộc về những con người vinh danh Thượng đế, bất kể hình thức thờ phượng của họ là gì”, theo ghi chép.

Đến năm 340, khi Đức Giáo Hoàng Julius I (337-352) xây dựng lại nhà thờ với quy mô lớn hơn, và đổi tên thành titulus Iulii. Trong đó, titulus chỉ giáo xứ đầu tiên của Rome. Và titulus Iulii là một trong 25 giáo xứ ban đầu của thủ đô Ý. Tiền thân của nhà thờ hiện tại có lẽ được xây dựng vào đầu thế kỷ 4. Nhà thờ trải qua hai đợt trùng tu vào thế kỷ thứ 5 và thứ 8. Đến giai đoạn 1140-1143, Đức Giáo Hoàng Innocent II đã cho xây dựng lại nhà thờ bằng cách san bằng kiến trúc cũ. Sau khi hoàn thành nhà thờ mới, Đức Giáo Hoàng Innocent II cũng sắp xếp xây dựng phần mộ của mình ở đây.

Gian giữa của nhà thờ hiện tại vẫn được bảo tồn theo kế hoạch nhà thờ trước thế kỷ 12 và nằm trên nền của các cấu trúc xây dựng trước đó. 22 cột đá hoa cương phân chia gian giữa với hành lang hai bên được lấy từ tàn tích của nhà tắm công cộng Caracalla.

Ngoài kiến trúc ấn tượng, bên trong nhà thờ lưu giữ nhiều tác phẩm nghệ thuật cổ rất giá trị

Những tác phẩm nghệ thuật

Nhà thờ Đức Bà Trastevere là sự hội tụ của nhiều kiệt tác nghệ thuật cổ, thuộc nhiều giai đoạn, nhiều trường phái khác nhau. Bên trong nhà thờ, tín hữu và người hành hương có thể thưởng lãm bức tranh độc nhất vô nhị khắc họa Đức Mẹ Đồng Trinh Maria và Chúa Hài Đồng - The Madonna della Clemenza (Đức Mẹ của Lòng Thương Xót). Bức tranh sơn dầu này có niên đại từ thế kỷ thứ 6 đến thứ 9, nhiều khả năng có nguồn gốc từ Byzantine. Đây là một trong 5 hình ảnh cổ nhất về Đức Mẹ Maria. Sự xuất hiện của bức tranh sơn dầu gắn liền với sự phát triển của Kitô giáo, và đó là một trong những lý do người theo chân Chúa Kitô xem đây là hình ảnh linh thiêng.

Mặt trước của nhà thờ

Nhà thờ cũng đặt không ít tranh khảm vào thế kỷ 12 và cuối thế kỷ 13. Trong số này có thể kể đến bức Life of the Virgin (Cuộc đời Đức Đồng Trinh) của Pietro Cavallini (1291); bức Coronation of the Virgin (Đức Mẹ được trao vương miện; 1130-1143) và Assumption of the Virgin (Đức Mẹ lên trời; 1617).

Nhà nguyện thứ 5 bên trái là nhà nguyện Avila, được thiết kế bởi kiến trúc sư người Ý Antonio Gherardi. Nhà nguyện Avila và nhà nguyện S. Cecilia bên trong nhà thờ San Carlo ai Catinari là 2 trong số các nhà nguyện có kiến trúc sáng tạo nhất vào thế kỷ 17 ở Rome và theo trường phái Baroque.

Nhà thờ đang lưu giữ thánh tích của thánh tử đạo Apollonia cũng như một phần của Miếng xốp Thánh. Đây được cho là thánh tích từ miếng xốp trong Cuộc Thương Khó của Chúa Giêsu được thuật lại trong Sách Thánh: “Lập tức, một người trong bọn chạy đi lấy miếng bọt biển, thấm đầy giấm, buộc vào đầu cây sậy và đưa lên cho Người uống”. Ngoài các thánh tích nói trên, nhà thờ cũng là nơi an táng Đức Giáo Hoàng Callixtus I, Đức Giáo Hoàng Innocent II, Đức Hồng y Philippe xứ Alençon, Đức Hồng y Lorenzo Campeggio…

Mặt tiền của nhà thờ được trùng tu vào năm 1702 nhờ vào bàn tay tài hoa của kiến trúc sư Carlo Fontana. Đài phun nước hình bát giác trên quảng trường trước nhà thờ (Piazza di Santa Maria in Trastevere) đã tồn tại trên bản đồ Rome vào năm 1472. Kiến trúc sư Fontana cũng đã tiến hành trùng tu đài phun nước này.

Một số tài liệu từ thời xưa cho rằng Ðức Giáo Hoàng Alexander I vào năm 112 đã thiết lập titulus S. Mariae tại nơi sau đó đặt nhà thờ tại gia, tiền thân của nhà thờ Ðức Bà Trastevere.