Nữ bác sĩ Công giáo là tiên phong của chương trình chăm sóc giảm nhẹ toàn cầu

Giáo sư bác sĩ Anne Merriman đã được đề cử giải Nobel Hòa bình sau khi cống hiến cả cuộc đời giúp đỡ người bệnh nan y ở châu Á và châu Phi.

Bác sĩ Merriman, người gốc ở TP Liverpool (Anh), nổi tiếng khắp thế giới nhờ vào công trình tiên phong cho phép nghiên cứu và áp dụng biện pháp chăm sóc giảm nhẹ cho những người bệnh đang gần kề cái chết. Thông qua chương trình này, những người bệnh quá nặng và y học không còn khả năng cứu chữa, có thể trải qua những ngày cuối cùng nhẹ nhàng và bình yên.

Tuổi thơ trải qua thế chiến II

Sinh năm 1935, bà Merriman lớn lên trong cảnh bom đạn và còi cảnh báo không kích trong các hầm trú ẩn ở Liverpool. Nhưng gia đình bà luôn tìm được sự an ủi nơi Chúa. “Mẹ dắt tôi đến nhà thờ và nói cho tôi nghe về Thiên Chúa. Tôi thật sự cảm thấy vô cùng gần gũi với Chúa Giêsu và thường trò chuyện với Người như một người thân thiết”, bà nhớ lại. Người mẹ cho con gái đọc quyển tạp chí tôn giáo về châu Phi, và khi cô bé nhìn thấy hình ảnh trên tạp chí, cô nói với mẹ mình: “Khi con lớn lên, con sẽ đến châu Phi chăm sóc những đứa trẻ bất hạnh”.

Khi Merriman mới lên 12, bà mất đi em trai Bernard vô cùng thân thiết vì cậu bé mắc căn bệnh u não. Đây cũng là một trong những nguyên nhân làm bà muốn học ngành y để chăm sóc những bệnh nhân đang đau khổ vì bệnh tật.

Bà Merriman tốt nghiệp Đại học Dublin năm 1963 và sau khi hoàn thành giai đoạn đầu tiên của chương trình đào tạo ở bệnh viện tại Drogheda (Ireland), bà đến Nigeria. “Tôi bị sốc văn hóa”, bà Merriman nhớ lại giai đoạn đầu khi đến quốc gia Tây Phi năm 1964: “Nơi tôi làm việc, khi một bé gái chào đời, một người đàn ông sẽ đến nơi trả tiền ‘mua vợ’ và có quyền đưa ‘vợ’ về nhà khi cô gái xuất hiện kỳ kinh nguyệt đầu tiên”.

Cũng tại Bệnh viện Thánh Luca ở Anua (đông nam Nigeria), bà Merriman có cơ hội mài giũa và rèn luyện những kỹ năng về phẫu thuật, sản khoa và nhi khoa, mà theo nữ bác sĩ đó là nơi tốt nhất để học hỏi. Thời gian làm việc ở Nigeria, Ireland và Anh trong lĩnh vực nhi khoa và y học nhiệt đới chiếm trọn thập niên đầu tiên của cuộc đời nghề nghiệp. Vị nữ bác sĩ cũng từng có thời gian gia nhập một dòng tu chuyên về lãnh vực y tế, tuy nhiên, theo thời gian, bà mong muốn mở rộng phạm vi hoạt động và khó có thể tiếp tục đời sống ở cộng đoàn nên đã xin xuất khỏi dòng: “Tôi quay về chăm sóc người mẹ bệnh tật và tìm công việc mới. Chúa Giêsu không bao giờ rời xa tôi vì tôi nhìn thấy hình ảnh của Ngài trong những bệnh nhân cao tuổi mà tôi chăm sóc”.

Sáng kiến chăm sóc giảm nhẹ

Năm 1979, bác sĩ Merriman tiếp quản khu chăm sóc lão khoa của Bệnh viện Whiston và Bệnh viện Thánh Helen ở Merseyside, Liverpool. Gần đó là Trung tâm Thánh Helen chuyên chăm sóc bệnh nhân điều trị nội trú dài hạn. “Thật kinh khủng vì đội ngũ nhân viên y tế ở đây không chấp nhận cái chết. Họ tiêm những liều kháng sinh cực mạnh cho bệnh nhân trong nỗ lực kéo dài sinh mệnh cho những người này. Tuy nhiên, biện pháp đó lại khiến các triệu chứng càng trở nên tồi tệ hơn”, bà kể lại.

Chứng kiến tình cảnh trên, bà Merriman quyết định phải làm điều gì đó để giúp đỡ các bệnh nhân khốn khổ này, khi y học đã bó tay, bệnh nhân cần được áp dụng những biện pháp để có thể sống dễ chịu trong những ngày tháng cuối đời. Sau khi trở thành giảng viên cấp cao ở Anh và giáo sư y khoa tại Malaysia và Singapore, năm 1984 bà giới thiệu dịch vụ chăm sóc giảm nhẹ ở Singapore với sự trợ giúp của nhiều điều dưỡng tận tâm. Singapore cũng là nơi bác sĩ Merriman lần đầu tiên điều chế một dạng morphine đường uống phù hợp để bệnh nhân sử dụng tại nhà.

BS Merriman dành cả đời để chăm sóc những người khổ đau vì lâm trọng bệnh

Đây là “công thức” thay đổi hoàn toàn châu Phi. Bác sĩ Merriman đã nhận ra điều đó khi làm việc ở Nairobi (Kenya) vài năm sau. Năm 1989, bà gặp một thành viên quản lý Viện tế bần Nairobi và nữ bác sĩ trở thành giám đốc y tế đầu tiên của tổ chức này. Thông qua khảo sát, đội ngũ của bà lên danh sách 4 nước, trong đó có Uganda, để thiết lập mô hình thử nghiệm chăm sóc giảm nhẹ.

Viện tế bần Uganda châu Phi sáng lập năm 1993 với 3 thành viên và số tiền đủ vận hành trong 3 tháng. Kể từ đó đến nay, tổ chức đã chăm sóc ít nhất 26.000 bệnh nhân và đào tạo hơn 10.000 nhân viên y tế ở Uganda và những nước châu Phi khác. Bác sĩ Merriman dẫn chứng cuộc đời của Chúa Giêsu luôn hướng đến những người bị áp bức và bệnh tật. Đó cũng là tôn chỉ của dịch vụ chăm sóc giảm nhẹ, mang đến sự thông cảm và lòng trắc ẩn. Nhờ vào morphine đường uống giá rẻ, hàng triệu người bệnh nặng ở châu Phi có thể trải qua những ngày cuối cùng một cách an bình và không đau đớn. Liệu trình một tuần chỉ vào khoảng 2 USD, cho phép nhiều bệnh nhân mắc ung thư và AIDS có thể tiếp cận dễ dàng hơn.

Năm 2014, bác sĩ Merriman được đề cử giải Nobel Hòa bình vì sự đóng góp không mệt mỏi cho những người phải chịu khổ đau.